Hoe wissel je op doelmatige manier ervaringen uit over leiderschapsontwikkeling? Schoolleiders Mirjam en Hannes van de Onderwijsgroep Quadraam organiseerden ‘Op de stoel van…’, waarin schoolleiders binnen de scholengemeenschap een dag van plek wisselden. Lees wat dit hen opleverde.
Studiedag 2.0
Op studiedagen van de Gelderse Onderwijsgroep Quadraam komen alle leidinggevenden, zoals gebruikelijk, bijeen om informatie te krijgen en delen. Mirjam Stuiver, rector van het Stedelijk Gymnasium Arnhem: “Het is goed om zo nu en dan met elkaar op te trekken. Maar echt het gevoel ‘we zijn samen Quadraam’ had ik op deze dagen niet. Wat mij betreft was er een veel actievere invulling nodig.” Hannes van Soest, afdelingsleider van de onderbouw en de mavo van het vmbo ’t Venster, deelt Mirjams mening. Samen trokken ze bij het bestuur aan de bel en kregen de opdracht eens iets anders te bedenken.
‘Puberruil’ met schoolleiders
Vanuit zijn eigen behoefte als schoolleider kwam Hannes met het idee om iets in de trant van het tv-programma Puberruil te doen. Hannes: “Het is zo goed om heel even in het leven van iemand anders te stappen, om even op de stoel van je collega, een andere schoolleider, te gaan zitten.” Mirjam: “Echt een dag meedraaien binnen de organisatie van een andere school en ervaren wat er leeft. Ik zie het als verrijking.”
‘Op de stoel van…’
Zo ontstond, binnen het leiderschapsprogramma van de scholengemeenschap Quadraam, het startonderdeel ‘Op de stoel van…’. In 2017-2018 organiseerden Mirjam en Hannes drie (studie)dagen ingevuld met werkbezoeken bij elkaar en een feedbackdag. Het doel was om met elkaar te werken aan een Quadraam-cultuur die het elkaar vragen stellen en advies geven bevordert. Om ook op managementniveau openheid te creëren en elkaar te bevragen over hoe je leidinggeeft aan een organisatie in ontwikkeling.
Hoe ging het in z’n werk?
Elke bezoekdag ging minimaal één leidinggevende van een school op bezoek bij een andere school. De overige leden van het mt ontvingen de collega van een andere school. Mirjam: “Wij zijn bijvoorbeeld met drie schoolleiders hier op school en om de beurt hebben we een dag genomen.” Als schoolbezoeker kreeg je een aantal kijkopdrachten mee. Hannes: “Bijvoorbeeld: ‘Kijk mee in onze school op alle niveaus hoe er gekeken wordt naar gepersonaliseerd leren en de keuzemogelijkheid die geboden wordt.’ Je hoort dan verschillende verhalen op die school die je niet hoort als je zelf in zo’n organisatie zit.”
Het werkt twee kanten op
Mirjam: “Op de school die ik bezocht hadden ze cultuurinterventies gedaan en een lijstje gemaakt hoe zij de dingen doen bij hun op school. Ik moest onderzoeken of dat ook terug te zien was. Ik heb interviews gehouden met leerlingen en leraren, ben bij een teamvergadering geweest en heb met het mt gezeten. Ik kon inderdaad teruggeven dat ik mooie dingen zag gebeuren die zij zelf nog niet hadden gezien. En voor mijzelf was het een goed voorbeeld hoe je kan werken aan een cultuurverandering op school. Het werkt twee kanten op.”
Al doende leer je
De ontvangende school bereidde zich voor op de vraag: ‘Waar wil ik een ander naar laten kijken?’. Mirjam: “Bij één van de bezoeken aan onze school hebben we de vraag gesteld hoe we verantwoordelijkheid bij leerlingen en docenten kunnen vergroten. Wij kregen terug dat we meer tijd moeten maken voor gesprekken daarover en dat we leerlingen nóg meer kunnen laten meedenken over onderwijsontwikkeling.”
Een creatieve terugkoppeling
De drie bezoekdagen werden geëvalueerd op een gezamenlijke terugkomdag. De bezoekers per school werden bij elkaar gezet. Elk groepje kreeg een ludieke opdracht: ‘Verwerk jullie feedback met behulp van dit IKEA-bouwpakket van een krukje.’ Mirjam: “De bedoeling was dat ze terugkoppeling gingen geven aan de school met behulp van het krukje dat ze eerst zelf gingen bewerken. De ene ging op ‘de stoel’ schrijven, de ander ging het beplakken. Sommigen lieten het pakket intact maar gaven er drie sleutels bij, in plaats van één, om meer samenwerking binnen het mt te stimuleren.”
Loskomen en muren doorbreken
Hannes: “Een collega had het krukje op een andere manier in elkaar gezet met als feedback ‘ga buiten de gebaande paden’. Als je niet oppast zit je in het onderwijs in een soort bestaand format. Maar wie zegt dat dat het beste format is? Bij een conventionele school met de houding ‘wij doen dit al jaren zo’ kun je mensen helpen hiervan los te komen.” Mirjam: “Een directiekamer van een school was alleen buiten de school om bereikbaar. Zij kregen een krukje op hele hoge poten met een deurbel. Intussen is de muur doorbroken en is de ruimte weer onderdeel van de school geworden.”
De investering waard
Hannes: “Ons doel is bereikt. Door een vertaling te maken van wat je hebt gezien en ervaren op een creatieve manier, dwing je mensen om anders na te denken. Dat leverde bijzondere resultaten en onderlinge betrokkenheid op. Zo heeft deze eerste ronde ‘Op de stoel van…’ de deuren geopend naar een cultuur waarin het prima is om elkaar vragen te stellen en te adviseren.” Mirjam: “Het werkt verrijkend om een dag in een andere school mee te lopen en een kritische blik van een ander te krijgen. Al kost het je een dag, het is de investering meer dan waard.”
Het heft in eigen handen
Hannes: “Het maakt niet uit of je een vwo of een vmbo-school bent, je bent met dezelfde onderwerpen bezig en loopt tegen dezelfde dilemma’s aan. Door een dergelijk project als ‘Op de stoel van…’ te faciliteren, voldoe je in een hele grote behoefte, namelijk van het doelmatig uitwisselen van ervaringen van schoolleiders op het gebied van leiderschapsontwikkeling. Dus in plaats van in de weerstand te gaan zitten, namen we zelf het heft in handen. En dat is ook precies wat een goede leidinggevende doet.”
